Piyasa ve İşleyişi
Genel Bilgiler
Elektronik ürün senetlerinin (ELÜS) güven, serbest rekabet ve istikrar içinde şeffaf ve kolay bir şekilde işlem görebilmesini teminen 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanunu’nun 53 üncü maddesi çerçevesinde ELÜS ve ELÜS’e dayalı vadeli işlem sözleşmelerinin işlem gördüğü piyasaları işletmek üzere Türkiye Ürün İhtisas Borsası A.Ş. (TÜRİB) kurulmuştur.
ELÜS Piyasasında, depolanması amacıyla teslim ettiği ürün için lisanslı depo işletmesince düzenlenen ELÜS’ü elinde bulunduran veya Borsada söz konusu senetlerin alım satımını gerçekleştirmek isteyen gerçek veya tüzel kişiler "Yatırımcı" olarak işlem yapabilirler.
Emirler yatırımcılar tarafından TÜRİB internet sitesinden erişilebilen “TÜRİB İşlem Platformu”na kullanıcı adı ve şifre ile giriş yapılarak iletilir. Gerçekleşen işlemler aynı gün valörlü olarak takasa konu edilir. Takas, İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. (Takasbank) üzerinden Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş. (MKK) ile birlikte gerçekleştirilir.
ELÜS Nedir?
Elektronik Ürün Senedi (ELÜS) lisanslı depolarda bulunan ürünleri temsilen çıkarılan elektronik belgedir.
ELÜS, Lisanslı Depo İşletmesince, Elektronik Kayıt Kurallarına uygun olarak Elektronik Kayıt Kuruluşu tarafından kurulan ve işletilen veri tabanı ve/veya platform üzerinde oluşturulan elektronik kaydı ifade eder. Merkezi Kayıt Sistemine ihraç edilmiş olan Elektronik Ürün Senedi aksi mevzuatta belirtilmedikçe, ürünü aynı miktar, cins, sınıf ve kalitede temsil eder. ELÜS ile temsil edilen ürünler [Ticaret Bakanlığı tarafından düzenlenen ve denetlenen] Lisanslı Depoculuk sistemi güvencesindedir.
Lisanslı Depo İşletmesi
Tarım ürünlerinin depolanmasıyla iştigal eden ve 5300 Sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu kapsamında geçerli bir lisans belgesine sahip anonim şirketlerdir. (Lisanslı depolar Ticaret Bakanlığı tarafından düzenlenmekte ve denetlenmektir)
Elektronik Kayıt Kuruluşu (EKK)
ELÜS’lerin EKK Sistemi üzerinden oluşturulmasını sağlamak, bu senetlere bağlı tüm hak ve yükümlülükler ile işlemleri ilgili taraflar itibariyle kayden izlemek amacıyla Ticaret Bakanlığı’ndan lisans almış anonim şirket olup bu kapsamda Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK), EKK olarak yetkilendirilmiştir.
Elektronik Kayıt Kuralları
ELÜS’ün oluşturulmasına, bunlara bağlı tüm hak ve yükümlülükler ile işlemlerin ilgili taraflar itibariyle kayden izlenmesine ilişkin EKK'nın önerisi üzerine Ticaret Bakanlığı’nca belirlenen usul ve esaslardır.
ELÜS İhracı
Yetkilendirilmiş sınıflandırıcı tarafından analizi gerçekleştirilen ürün Lisanslı Depo işletmesi tarafından teslim alınır. Bu sırada MKK’nın Merkezi Kayıt Sisteminde ELÜS oluşturularak yatırımcının takas üyesi aracı kuruluşta bulunan hesabına aktarılır. Böylece ELÜS ihracı gerçekleştirilmiş olur.
Yetkili Sınıflandırıcı
Kanun kapsamında lisans almış olan ve tarım ürünlerini analiz eden, ürünün nitelik ve özelliklerini belirleyen, standartlara uygun olarak sınıflandıran ve bu durumu belgelendiren laboratuvarları işleten gerçek ve tüzel kişilerdir. (Yetkili sınıflandırıcılar Ticaret Bakanlığı tarafından düzenlenmekte ve denetlenmektir)
ÜRÜN İHTİSAS BORSACILIĞINA İLİŞKİN DÜZENLEMELER
5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanunu
6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu
Ürün İhtisas Borsasının Kuruluş, Faaliyet, İşleyiş, Denetim Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik
ELÜS PİYASASI İŞ VE İŞLEMLERİNE İLİŞKİN DÜZENLEMELER
Türkiye Ürün İhtisas Borsası A.Ş. Elektronik Ürün Senedi Piyasası Yönergesi
Türkiye Ürün İhtisas Borsası A.Ş. Elektronik Ürün Senedi Piyasası Prosedürü
Takasbank Ticaret Borsaları ve Lisanslı Depoculuk – Elektronik Ürün Senetleri
MKK ELÜS İşlemleri Kullanıcı Kılavuzu
MKK Merkezi Kaydi Sistem İş ve Bilişim Uygulama İlke ve Kuralları Yönergesi
ELÜS Ürün Standartları üzerine MKK duyurusu
Türkiye Ürün İhtisas Borsası A.Ş. Tarımsal Ürün Endeksleri Hesaplama ve Yayımlama Prosedürü
DESTEK ve TEŞVİKLERE İLİŞKİN DÜZENLEMELER
2020 Yılında Yapılacak Tarımsal Desteklemelere İlişkin Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Karar
VERGİ MEVZUATINA İLİŞKİN DÜZENLEMELER
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu (Geçici Madde 76)
488 sayılı Damga Vergisi Kanunu [(II) sayılı tablo 43’üncü maddesi]
Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (Sıra No: 452)
Kurumlar Vergisi Genel Tebliği (Seri No: 1) ((IV) Bölümü 38’inci maddesi)